Misschien voorzag de Europese Commissie dat de COP25 in Madrid niet zou bereiken wat ze hadden gehoopt, of misschien wilde ze gewoon als eerste een nieuw ambitieus plan aankondigen. In ieder geval kondigde de Europese Commissie afgelopen woensdag, toen de COP25 nog niet eens de verlenging in was gegaan, een European Green Deal aan met nieuwe ambitieuze plannen voor een duurzame toekomst. De nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, noemde het zelfs ‘Europa’s man op de maan’ moment. Dat lijkt een beetje sterk, vooral omdat er nog niets (nieuws) is bereikt. Voorlopig is het niet meer dan een plan. Uit de plannen blijkt echter wel duidelijk dat Europa nog meer belang zal gaan hechten aan de aanpak van klimaatverandering. En als Europa daadwerkelijk de ambitie realiseert om in 2050 het eerste klimaatneutrale continent te zijn, dan kunnen we misschien echt spreken van een ‘man op de maan’ moment.
In dit blog gaan we in op de nieuwe ambities van de Europese Commissie, met welke maatregelen zij de ambities wil realiseren en welke implicaties deze maatregelen zullen hebben.
Steeds ambitieuzer
Om met de ambitie te beginnen worden in de European Green Deal nieuwe doelstellingen geformuleerd voor de reductie van de uitstoot van broeikasgassen. De oude doelstellingen voor de reductie van de uitstoot waren een reductie van 40% in 2030 ten opzichte van 1990 en een reductie van 80 tot 95% in 2050. De nieuwe doelstellingen zijn een ambitieuzere 50 tot 55% in 2030 en een netto-uitstoot van broeikasgassen van nul in 2050. Sommige landen die eerder in onze blogs werden besproken, zoals Portugal (vermindering van 45 tot 55%), Nederland (49%) en Duitsland (55%), hadden voor 2030 al ambitieuzere doelstellingen vastgesteld dan de afgesproken 40%, dus voor hen zal dit geen grote schok zijn. Deze ambitieuzere doelstelling zal nu echter voor alle landen worden vastgesteld, dus het is zeker een verhoging van de ambitie.
Hoe gaat Europa dit bereiken? In de eerste plaats door duurzaamheid een integraal onderdeel te maken van alle beleidsterreinen van de Europese Unie. Dit zal worden vastgelegd in een nieuwe Europese klimaatwet. Deze wet moet ‘voorspelbaarheid voor investeerders bieden en (….) ervoor zorgen dat de transitie onomkeerbaar is’, en zal ‘ervoor zorgen dat al het EU-beleid bijdraagt aan de doelstelling van klimaatneutraliteit en dat alle sectoren hun rol spelen’. Verder zal de Europese Commissie duurzaamheid opnemen in het Europees Semester van macro-economische coördinatie (waarin de Europese Commissie het beleid van alle lidstaten evalueert).
European Commission, 2019.
Het klinkt allemaal goed en deze stappen zijn ongetwijfeld belangrijk, maar welke concrete maatregelen en acties zullen worden genomen? Voorlopig zijn het vooral plannen. De routekaart die deel uitmaakt van de European Green Deal bestaat uit 47 initiatieven, voorstellen en nieuwe wetgeving die de komende maanden en jaren moeten worden uitgewerkt. De European Green Deal geeft echter wel enkele richtingen die we hieronder zullen bespreken.
Voorgestelde maatregelen
De handel in emissierechten (ETS)
Om de extra reductie van broeikasgassen te realiseren zal de Commissie de regeling voor de handel in emissierechten (ETS) herzien, en deze mogelijk uitbreiden tot nieuwe sectoren. Dit is een uitwerking van de Duitse voorstellen die in een van onze vorige blogs zijn besproken om een systeem van CO2-beprijzing voor de vervoers- en bouwsector te introduceren. Zoals we daar hebben besproken, leidt het opnemen van meer sectoren in ETS niet noodzakelijkerwijs tot een verhoging van de CO2-prijs, aangezien de bijbehorende rechten voor sectoren zullen worden toegekend. De ambitieuzere doelstelling betekent echter wel dat de jaarlijkse vermindering van het aantal emissierechten op de markt in een hoger tempo zal moeten plaatsvinden. Dit zal hoogstwaarschijnlijk leiden tot een snellere prijsstijging dan eerder was voorzien.
Zoals we weten van de CO2-beprijzing en door de Europese Commissie nog een keer wordt benadrukt, zal het toevoegen van meer sectoren aan ETS bijdragen aan een effectieve beprijzing in de economie, de juiste prikkels voor consumenten en bedrijven en een toename van publieke en particuliere investeringen in de reductie van uitstoot.
Om het risico van carbon leakage te verminderen en oneerlijke concurrentie te voorkomen, zal de Europese Commissie een mechanisme CO2-beprijzing aan de grens voorstellen als de verschillen in klimaatambities met landen in andere delen van de wereld blijven bestaan. Dit zou ervoor zorgen dat de prijs van de invoer een betere afspiegeling is van de CO2-uitstoot gerelateerd aan de ingevoerde producten.
Elektriciteitsproductie
Wat de elektriciteitsproductie betreft, komt de Commissie niet met veel nieuws. Er moet een energiesector worden ontwikkeld die grotendeels gebaseerd is op hernieuwbare bronnen en het gebruik van kolen moet snel worden afgebouwd. Europa zal doorgaan met de integratie en interconnectie van zijn energiemarkt. Het bijzondere is dat de Commissie één specifieke technologie voor hernieuwbare energie noemt, aangezien zij stelt dat een toename van offshore-windenergie van essentieel belang zal zijn.
Bouw en renovatie
Om de energie-efficiëntie te verhogen moet de EU een «renovatiegolf» van openbare en particuliere gebouwen op gang brengen. Om dit te stimuleren zal de Commissie de wetgeving met betrekking tot de energieprestaties van gebouwen strikter handhaven. Net als in de Duitse voorstellen overweegt de Commissie ook de gebouwde omgeving in de ETS-regeling op te nemen. Dit zou er voor zorgen dat de relatieve prijzen van de verschillende energiebronnen in de verschillende sectoren dezelfde prikkels voor energie-efficiëntie bieden.
Slimme mobiliteit
Om klimaatneutraliteit te bereiken, moet de uitstoot van het vervoer tegen 2050 met 90% zijn verminderd. De Commissie wil dat de subsidies voor fossiele brandstoffen worden stopgezet en zal de huidige belastingvrijstellingen voor luchtvaart- en scheepsbrandstoffen en de wijze waarop eventuele mazen in de wetgeving het best kunnen worden gedicht, zorgvuldig bestuderen. De prijzen van vliegtickets en de kosten van het vrachtvervoer zouden kunnen stijgen als de Commissie hierin slaagt.
De Commissie zal voorstellen om ook de maritieme sector in ETS op te nemen en het aantal gratis aan luchtvaartmaatschappijen toegekende ETS-rechten te verminderen. Voorts zal de EU subsidies gaan verlenen om tegen 2025 1 miljoen openbare oplaadstations te bereiken voor de 13 miljoen lage-emissievoertuigen die tegen die tijd op de Europese wegen worden verwacht.
European Commission, 2019
Milieuvriendelijk voedselsysteem
Misschien is het voorstel van de Commissie voor het landbouwbeleid voor de periode 2021-2027 wel de beste uitdrukking van het feit dat duurzaamheid een integraal onderdeel van alle beleidsterreinen moet worden. Volgens de Commissie moet ten minste 40% van de totale begroting van het gemeenschappelijk landbouwbeleid en ten minste 30% van het Fonds voor de zeevisserij bijdragen aan klimaatmaatregelen. In de European Green Deal wordt hier voor het eerst gesproken over aanzienlijke (overheids)uitgaven.
Groene financiering
Op dezelfde manier heeft de Commissie voor alle EU-programma’s een doelstelling van 25% van de uitgaven voor klimaat voorgesteld. En ten minste 30% van het InvestEU-fonds zal bijdragen aan de bestrijding van de klimaatverandering. Bovendien zullen de projecten worden onderworpen aan een duurzaamheidstest om na te gaan welke bijdrage zij leveren aan de klimaat-, milieu- en sociale doelstellingen. Veel aandacht in de pers, maar in het plan slechts één zin gaat uit naar de rol van de Europese Investeringsbank. De EIB zal haar doelstelling voor klimaatinvesteringen verdubbelen van 25% tot 50% in 2025, waardoor zij ‘Europa’s klimaatbank’ wordt.
Andere maatregelen
De European Green Deal omvat een aantal andere maatregelen, zoals het differentiëren van de btw-tarieven voor producten op basis van milieueffecten, zoals lage btw-tarieven voor biologische groenten en fruit. De EG wil ook blijven investeren in onderzoek en innovatie op het gebied van vervoer, batterijen, schone waterstof, duurzame staalproductie en circulaire bio-based sectoren. Het is duidelijk dat het plan tot doel heeft de klimaatverandering in te dammen, maar het moet ook nieuwe groeimogelijkheden voor de Europese economie creëren.
Ondanks alle interne inspanningen wil Europa ook een leidende rol spelen in de internationale inspanningen om tot overeenstemming te komen over de wijze waarop de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs kunnen worden bereikt.
Politiek akkoord
Hoewel het bereiken van overeenstemming binnen Europa iets gemakkelijker is dan in een wereldwijde context, weten we dat het zelfs binnen Europa een grote uitdaging kan zijn om alle lidstaten op één lijn te brengen. Er zijn ongetwijfeld veel voorbereidingen getroffen voordat de regeringsleiders afgelopen donderdag 12 december de door de Europese Commissie voorgestelde European Green Deal bespraken.
ANP, 2019
Verrassend genoeg kostte het de regeringsleiders slechts negen uur om overeenstemming te bereiken over de voorgestelde overeenkomst. Zij bevestigden de European Green Deal, met slechts twee aanpassingen. De eerste is dat de lidstaten verantwoordelijk blijven voor hun energiemix en de geschikte technologieën om uitstoot te verminderen. Dit was belangrijk voor landen als Frankrijk, Hongarije en Tsjechië, die een groot aandeel kernenergie hebben. Kernenergie blijft een van de opties voor energieopwekking. Aan de andere kant krijgt Polen tot juni 2020 de tijd om de overeenkomst te bevestigen. Polen is sterk afhankelijk van kolen voor de opwekking van elektriciteit. Het aandeel van steenkool in de elektriciteitsproductie bedraagt momenteel 78% en het huidige streefcijfer voor 2030 bedraagt 60% (waar veel andere landen tegen die tijd het gebruik van kolen uitgefaseerd willen hebben). Om die reden stelt Polen dat het op dit moment niet kan beloven om tegen 2050 geen CO2 uit te stoten. Ook al zou dit een obstakel kunnen blijken voor de klimaatambities van de EU, is er optimisme dat Polen met de juiste financiële compensatie voor de noodzakelijke veranderingen, zal instemmen met de overeenkomst.
Conclusie
De European Green Deal is geen radicale beleidswijziging, het is geen koerswijziging, het is vóór alles een versnelling van van het beleid ter bestrijding van de klimaatverandering. Een hoognodige versnelling als we de doelstellingen van het Akkoord van Parijs serieus nemen. Zeker als we rekening houden met de moeilijkheid van het bereiken van bredere internationale akkoorden over de te nemen maatregelen. Als Europa de volgende stap zet, zou het makkelijker kunnen worden om andere landen te overtuigen dat ook te doen. Voor Europa zal een snellere verduurzaming betekenen dat er meer investeringen nodig zijn én dat de kosten van de emissies sneller zullen stijgen. Een deel van de overgangskosten zal worden gedekt door fondsen van de EU en van nationale regeringen, een ander deel zal uit particuliere fondsen moeten komen. Geen enkele overgang is gemakkelijk, maar zoals de Europese Commissie in haar European Green Deal duidelijk maakt kan het ook voordelen hebben om het initiatief te nemen en een voortrekkersrol te spelen, en kan dit nieuwe kansen voor de Europese economie met zich meebrengen.
Si te ha parecido interesante ¡compártelo!
Artículos Recientes
